CliniNote w Narodowym Instytucie Onkologii

Nowy system CliniNote wdrożony w Instytucie Onkologii umożliwia szybkie tworzenie ujednoliconych wpisów do medycznych baz danych / Los Muertos Crew, Pexels

W procesach leczenia, doboru leków czy terapii niezwykle ważna jest praca na danych. Wydaje się, że w erze komputerów i danych cyfrowych, tego typu analizy nie będą stanowić wyzwania. Okazuje się jednak, że nawet sztuczna inteligencja do skutecznego funkcjonowania i wyciągania poprawnych wniosków potrzebuje dobrej jakości usystematyzowanych danych wejściowych. A tu, na samym początku procesu są największe rezerwy i wyzwania. Doświadczał tego też Instytut Onkologii, który jest nie tylko placówką leczniczą, ale też Instytutem Badawczym, którego celem jest rozwój wiedzy w zakresie leczenia raka.  Możliwość analizy tysięcy przypadków, a co za tym idzie rozmaitych metod leczenia, daje szanse na doskonalenie procesu doboru terapii i większej skuteczności w walce z rakiem. Dotychczas takie analizy robiono ręcznie, analizując informacje „case by case”. Celem nawiązania współpracy z CliniNote była automatyzacja tego procesu, a co za tym idzie uwolnienie sił medycznych do bieżącej pracy z pacjentami oraz prowadzenia badań naukowych.

Matematyka, informatyka i medycyna

Wiedza ekspercka, doświadczenie i pasja założycieli CliniNote pozwala na działania interdyscyplinarne wykraczające poza medycynę. Problem z jakim się mierzą stanowi wyzwanie w ujęciu globalnym, co tym mocniej pozwala wierzyć, że to proste w użyciu narzędzie może przyczynić się do jakościowej zmiany w zakresie ochrony zdrowia. Problem zbierania i analizy danych medycznych dotyczy przecież nie tylko poszczególnych lekarzy czy szpitali, ale także firm farmaceutycznych, ubezpieczycieli oraz ministerstw czy agend rządowych odpowiedzialnych za ochronę zdrowia.

Jak działa CliniNote

Narzędzie to pozwala na prowadzenie w pełni ustrukturyzowanej i czytelnej dokumentacji medycznej, w szczególności tzw. notatek medycznych, które dzięki temu stanowią jednoznaczne dane, mogące zasilić sztuczną inteligencję czy machine learning. Takie notatki są jednorodne i rozpoznawalne przez systemy IT.

– Mieliśmy ogromny problem ze strukturyzowaniem sposobu zapisu notatek tak, aby dało się z nich wyciągnąć wiarygodne i gotowe do analizy dane. Zabierało to też mnóstwo czasu. Po testowym wprowadzeniu CliniNote do kilku naszych zespołów odnotowaliśmy poprawę – przyznaje prof. dr hab. med. Piotr Rutkowski, Kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków oraz Zastępca Dyrektora ds. Narodowej Strategii Onkologicznej i Badań Klinicznych w Narodowym Instytucie Onkologii. – Sekretarki, pielęgniarki, lekarze kliniczni i naukowi zyskali narzędzie, które pomaga gromadzić dane potrzebne do zasilania wielu systemów i programów, w tym międzynarodowych. Narzędzie jest bezpieczne oraz uniwersalne i ma znaczący wpływ na efektywność naszej pracy.

Lekarz ze wsparciem oprogramowania

W praktyce narzędzie korzysta z przyzwyczajeń użytkowników komputerów i telefonów. Nie wymaga dodatkowych kompetencji cyfrowych. Lekarz otrzymuje Asystenta CliniNote działającego jako wtyczka do przeglądarki, która podczas wpisywania danych podpowiada gotowe zdania, schematy notatek i jednoznaczne sformułowania medyczne. Można wykorzystywać te funkcje na dwa sposoby: używając w czasie pisania notatki skróty klawiaturowe lub nawigując po dostępnym menu i wybierając odpowiednie treści kliknięciami myszką. CliniNote zasilono potężną, powstałą na podstawie analiz języka notatek medycznych, bazą gotowych słowników. Każdy użytkownik może dodawać też własne sformułowania i w ten sposób rozwijać swój własny słownik. Najważniejsze w tym narzędziu jest, że dzięki korzystaniu z gotowych schematów i szablonów prowadzi do standaryzacji języka. Spójna terminologia pozwala na łatwe przeszukiwanie zasobów oraz filtrowanie danych. Im precyzyjniejsze dane, tym większa szansa na spersonalizowanie terapii, dobranie jej w kontekście tysięcy innych, podobnych przypadków. Łatwość analizy tak zbieranych danych, już na wyższym poziomie decyzyjnym, pozwoli też na powstawianie i modyfikację nowych procedur, inicjowanie badań i procedur. Wszystko by uczynić medycynę jeszcze skuteczniejszą.

– Chcemy poprawić pracę środowiska medycznego z danymi. Udostępnienie CliniNote lekarzom oraz personelowi medycznemu pomoże rozwijać wiedzę i skuteczniej pomagać chorym – mówi dr hab. Jan Poleszczuk z CliniNote. – Kiedy wszyscy zaczynają używać jednolitego formatu danych i staje się to standardem, otwierają się zupełnie nowe możliwości w medycynie.

Ułatwienie obróbki i tworzenia danych medycznych to tylko jeden z elementów wspierających lekarzy i personel medyczny. Mając ustrukturyzowane notatki, system pozwala znacznie skrócić proces raportowania. CliniNote pozwala na półautomatyczne wypełniania systemu raportowego, podczas gdy dane są zbierane w tle.

– Obecnie system wykorzystywane jest do automatycznego wprowadzania danych w badaniach klinicznych oraz międzynarodowej bazie nowotworów. Jest również wykorzystywany w prowadzeniu terapii personalizowanej – wyjaśnia Rafał Szmuc z CliniNote. – Co bardzo istotne, nie wymaga ingerencji w szpitalne systemy informatyczne ani nie zmienia środowiska pracy lekarzy: posługują się oni tymi samymi, dobrze im znanymi narzędziami.

Nowa jakość danych

Gotowe szablony zdań pomagają pamiętać jakie dane o pacjencie powinny zostać zebrane.

– Narzędzie podpowiada, co musi być zawarte w dokumentacji i podaje listę propozycji. Ma to ogromny wpływ na jakość zbieranych danych i ogranicza w ten sposób współczynnik błędu – zauważa Paweł Teterycz, onkolog kliniczny z Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków, Narodowy Instytut Onkologii.

Dziś dane w medycynie zbierane są na potrzeby analiz wyników leczenia czy opracowywania publikacji naukowych. Dane o wykonanych procedurach stanowią podstawę powstawania strategii rynkowej firm farmaceutycznych i określania kosztów. Jest to jednak analiza wsteczna – retrospektywna. Jedynie badania kliniczne pozwalają na analizę danych w czasie ich tworzenia, co jest podstawą tworzenia i modyfikacji terapii.  CliniNote pomaga zbierać kompletne dane prospektywnie, to znaczy w chwili ich tworzenia, co umożliwia bieżące przygotowywanie opracowań i raportów oraz poprawia jakość wyników. Narzędzie pomaga także w prosty sposób zasilić bazy danych różnych instytucji na poziomie krajowym jak i międzynarodowym, zbierając anonimowe dane medyczne z różnych ośrodków.

Co ważne z punktu widzenia dalszego użycia danych przez systemy informatyczne, automatycznie zbierane dane z notatek przy użyciu CliniNote tworzą wielowymiarowe zbiory gotowe do użycia w czasie rzeczywistym.

Przyszłość to sztuczna inteligencja

Dzięki temu, że CliniNote to wtyczka przeglądarkowa, system nie przetrzymuje wrażliwych danych, które pozostają na serwerach szpitala. Jest to więc narzędzie bezpieczne pod względem ochrony danych osobowych i medycznych. Obecnie w pilotażowym badaniu prowadzonym w NIO potwierdzono użyteczności CliniNote w badaniach klinicznych oraz w codziennej praktyce lekarskiej. Oprogramowanie działa w modelu SaaS (Software as a Service), dzięki czemu może być łatwo oferowane klientom w kraju i za granicą.

Twórcy CliniNote zapowiadają dalszy rozwój i doskonalenie narzędzia. Mają ambitne plany wejścia na rynek międzynarodowy. Dlatego CliniNote będzie mieć stale rozbudowaną bazę wiedzy: o nowe słowniki i szablony, tak by wspierać lekarzy z jak największej liczby specjalizacji. Pojawią się też nowe języki. Trwają prace nad wprowadzaniem ważnej funkcjonalności – algorytmu, który dzięki zastosowanej warstwie logiki i sztucznej inteligencji wychwyci sprzeczne ze sobą stwierdzenia. Będzie to swoisty strażnik spójności danych i treści notatki.