UE uruchamia urząd do walki z zagrożeniami zdrowotnymi HERA

O przygotowaniach do uruchomienia HERA mówiła Ursula von der Leyen podczas orędzia o stanie unii / mat. pras. UE

Nowy urząd będzie dysponował kwotą 30 mld euro w perspektywie pięciu lat. Jest wewnętrzną strukturą Komisji Europejskiej, a nie oddzielną agendą, taką jak Europejska Agencja Leków (EMA), czy Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC). Ma jednak z nimi ściśle współpracować, wykorzystując jednocześnie zasoby Komisji do jak najszybszej reakcji na potencjalne zagrożenia. HERA (Health Emergency preparedness and Response Authority) została formalnie powołana do życia 16 września, jednak rozpocznie prace w pierwszej połowie 2022 roku.

Według Ursuli von der Leyen, przewodniczącej Komisji Europejskiej, HERA ma być jednym z kluczowych elementów Europejskiej Unii Zdrowotnej. Oprócz analizy zagrożeń i szybkiego reagowania na nie, ma również współpracować z przemysłem i odpowiednimi instytucjami państw członkowskich w celu budowania odporności na zagrożenie zdrowia.

Nowy urząd ma także koordynować tworzenie i badania nowych leków i szczepionek poprzez prowadzenie badań klinicznych na całym obszarze Unii Europejskiej. W tym celu ma korzystać z informacji gromadzonych przez planowaną dopiero European Health Data Space oraz European Open Science Cloud.

Zadaniem HERA jest też koordynowanie danych medycznych niezbędnych do tworzenia europejskiego systemu odporności, jak również do prowadzenia badań klinicznych. – Badania i rozwój są w samym sercu HERA, ponieważ naszym celem jest wspieranie rozwoju technologii medycznych oraz uruchamianie ich produkcji – podkreślała Marija Gabriel, komisarz ds. badań i innowacji.

Dane te mają posłużyć przede wszystkim do modelowania rozwoju epidemii, a także do prognozowania pojawiania się ognisk chorób.

Żeby nie zabrakło niczego

HERA ma początkowo korzystać z budżetu 6 mld euro z obecnej wieloletniej perspektywy finansowanej na lata 2022-2027. Dodatkowe fundusze – niebagatelne 26 mld euro – mają zasilić urząd m.in. z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, REACT-EU oraz Funduszu Spójności.

Utworzenie HERA jest efektem doświadczeń z pierwszego okresu pandemii COVID-19, kiedy instytucje unijne całkowicie zawiodły, a kraje wspólnoty zmagały się z brakiem leków, respiratorów, a nawet podstawowych środków ochrony osobistej dla lekarzy pracujących z pacjentami zakażonymi SARS-CoV-2.

– HERA będzie miała wystarczający autorytet i budżet, aby pracować z przedstawicielami przemysłu, ekspertami i naszymi globalnymi partnerami oraz zapewni szybkie i niezawodne dostawy wyposażenie medycznego, szczepionek i leków, kiedy okaże się to potrzebne – zapewnia Margaritis Schinas, wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej.

Według wewnętrznych dokumentów Komisji, do których dotarł portal Euractiv, zadania HERA mogą być szersze. „COVID-19 nie będzie ostatnim zagrożeniem dla zdrowia publicznego, ani prawdopodobnie nawet najgorszym zagrożeniem. Należy przygotować się na trwałe i rosnące ryzyko dotyczące nie tylko pandemii, ale również bioterroryzmu” – cytuje korespondencję jednego z urzędników Euractiv.

Dwa tryby działania

Komisja przewiduje, że HERA będzie działała w dwóch trybach – „przygotowawczym” i „kryzysowym”. W pierwszej fazie, urząd ma przewidywać możliwe zagrożenia na podstawie informacji medycznych zbieranych przez kraje członkowskie oraz analizować słabości systemów ochrony zdrowia w kontekście reakcji na wielkoskalowe kryzysy, takie jak pandemie chorób zakaźnych. Do 2022 roku HERA ma przygotować analizę co najmniej trzech najpoważniejszych zagrożeń dla zdrowia i wskazać luki z systemach budujących odporność Unii. W tym okresie urząd ma również rozpocząć prace nad zwiększeniem możliwości produkcyjnych przemysłu farmaceutycznego wewnątrz Unii Europejskiej w taki sposób, aby nie powtórzyły się problemy z zaopatrzeniem, których doświadczaliśmy w 2020 roku. Obejmuje to również potencjał produkcji i dystrybucji szczepionek.

Podczas kryzysu zdrowotnego HERA ma przejść w tryb operacji nadzwyczajnych. Ma to oznaczać uruchomienie dodatkowych funduszy, możliwości produkcyjnych przemysłu farmaceutycznego, a także przejście pod kryzysowy zarząd (Health Crisis Board).

Zmiany po pandemii

Funkcjonowanie HERA ma być kontrolowane co 12 miesięcy aż do 2025 roku. Wtedy Komisja ma dokonać pogłębionej analizy efektów działa urzędu.

– HERA jest centralnym elementem budowy silnej Europejskiej Unii Zdrowotnej. Dzięki niej będziemy mogli przewidywać zagrożenia, koordynować nasze działania w krótkim czasie oraz dystrybuować krytyczne zasoby medyczne na terenie całej Unii. To wyjątkowa inicjatywa, która pozwoli nam wyprzedzać zdarzenia. Po niemal dwóch latach niszczącej pandemii, HERA jest również symbolem zmiany sposoby myślenia o polityce zdrowotnej – podkreślała Stella Kyriakides, komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności.

W Parlamencie Europejskim rozpoczęły się również negocjacje nad nowymi zadaniami dla ECDC i EMA. Zmiany mają być wynikiem doświadczeń z pandemii COVID-19 – w tym niedostatecznej wymiany danych między krajami, braku monitorowania stanu infrastruktury (w tym m.in. rezerw, obłożenia oddziałów szpitalnych itp.). W ramach pakietu dotyczącego Unii Zdrowotnej, Komisja przedstawiła wnioski mające na celu wzmocnienie Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób oraz Europejskiej Agencji Leków. Kraje członkowskie miałyby dostarczać ECDC dokładniejsze dane epidemiologiczne, a agencja miałaby się zajmować nie tylko chorobami zakaźnymi, ale również chorobami przewlekłymi, takimi jak nowotwory, cukrzyca, zaburzenia umysłowe, a także choroby układu sercowo-naczyniowego oraz oddechowego.

Więcej informacji o HERA można znaleźć w dokumencie Komisji Europejskiej.

Piotr Kościelniak
Dziennikarz specjalizujący się w popularyzacji medycyny i nowych technologii, konsultant ds. wydawniczych

Piotr Kościelniak kierował grupą magazynów popularnonaukowych Focus w wydawnictwie Burda Media Polska, gdzie uruchomił nowe tytuły zajmujące się m.in. medycyną, nowymi technologiami, psychologią i historią. Wcześniej kierował działem Nauki w dzienniku „Rzeczpospolita”, w ramach którego tworzył m.in. Rzecz o Zdrowiu, Styl Życia, a także Ranking Szpitali. Laureat nagród dla popularyzatorów nauki i problematyki medycznej.